4/26 Czy wymieniasz rośliny np. z innymi ogrodami botanicznymi itp?
Tak, ale obecnie w stopniu niewielkim. Nasza kolekcja roślin – nazwijmy ją umownie – akwariowych, tj, takich, które można uprawiać w akwariach jest jedną z największych w świecie. Innych gatunków, które są uprawiane w ogrodach botanicznych w większych szklarniach i tropikalnych basenach, na razie nie mamy gdzie uprawiać i eksponować; ponadto nie zamierzamy konkurować z ośrodkami mającymi naukowe kolekcje, stanowiące podstawę prowadzonych specjalistycznych badań systematyczne czy genetycznych. Aktualnie nie mamy warunków także na powiększanie kolekcji roślin strefy umiarkowanej (brak miejsca i brak zróżnicowania troficznego zbiorników wodnych). Wyjątkiem jest tutaj kolekcja Nymphaea, którą w najbliższych latach planujemy powiększyć.

Tu należy natomiast podziękować firmom (ogrodnictwom wodnym) produkującym rośliny dla akwarystów, które darowiznami wspomagały i powiększały naszą kolekcję. Około 190 taksonów (nieomal 48 % naszej kolekcji) pochodzi od nich; DENNERLE – 55 taksonów, TROPICA – 38, Hans BARTH @ Heiko SCHLICHTING – 30, Karel RATAJ, syn a otec – 24, OGRODY WODNE – 23 i ZOOloGica – 19 taksonów. Za to im serdecznie dziękuję.

Vyměňuješ si rostliny např. s jinými botanickými zahradami apod.?
Ano, ale nyní v menší míře. Naše kolekce rostlin – nazvěme je konvenčně-akvarijních, to znamená takových, které můžeme pěstovat v akváriích, je jednou z největších na světě. Ostatní druhy, které jsou pěstovány v botanických zahradách a ve větších sklenících a tropických nádržích, nemáme nyní kde pěstovat a vystavovat, navíc nechceme konkurovat střediskům vlastnícím vědecké kolekce, stanovící základ prováděných vědeckých a genetických výzkumů. Nyní nemáme možnosti na zvětšování kolekce rostlin mírného pásma (nedostatek prostorů a nedostatek troficky rozdílných nádrží). Výjimkou je kolekce leknínů, kterou plánujeme v příštích letech rozšířit.

Zde je potřeba poděkovat firmám produkujícím rostliny pro akvaristy, které svými dary pomáhaly udržet a zvětšit naši kolekci. Zhruba 190 taxonů (téměř 48 % naší kolekce) pochází od nich. DENNERLE – 55 taxonů, TROPICA – 38, Hans BARTH @ Heiko SCHLICHTING – 30, Karel RATAJ, otec a syn – 24, OGRODY WODNE – 23, ZOOloGica – 19. Za to jim srdečně děkujeme.

5/26 W jaki sposób natrafiłeś na taką interesującą pracę? Co wpłynęło na Ciebie, że zacząłeś się interesować botaniką? W jaki sposób natrafiłeś na rośliny wodne i bagienne? Co lubisz najbardziej w swojej pracy?
Pochodzę z północno-wschodniej Polski (styk Podlasia z Pojezierzem Augustowsko-Suwalskim) więc wodę i bagna mam niejako we krwi. Pierwsza moja praca związana była z osuszaniem bagien i pól uprawnych (wykształcenie średnie – technikum melioracyjne). Po dwóch latach pracy trafiłem do wojska, gdzie – jako człowiek "obeznany z wodą" – zostałem na 2 lata strażakiem..

Poniżej wyjaśnienie jak to się stało.
W jednostce wojskowej między mną (Ja) a sierżantem (S) przyjmującym rekrutów toczy się dialog:

S. Wykształcenie?
Ja. Średnie, technik meliorant.
S. To coś z wodą?
Ja. Tak.
S. Kompania przeciwpożarowa!

Ponieważ nie przepadałem za matematyką i fizyką, więc po wojsku rozpocząłem studia na kierunku gdzie te przedmioty nie były najważniejsze. Była to biologia o specjalności ochrona środowiska. Po ich ukończeniu, w 1979 r. podjąłem pracę we wrocławskim ogrodzie botanicznym. Wczesne lata osiemdziesiąte to okres, w którym ogród nasz, jako jedna z wielu instytucji, realizował szeroki rządowy program związany z rzadkimi i ginącymi gatunkami roślin będący polską odpowiedzią na Konwencję Berneńską z 1979 r. Jako człowiek "młody i ambitny", "obeznany z wodą i bagnami", badałem gatunki występujące w trudno dostępnych miejscach czyli na bagnach i w zbiornikach wodnych leżących na bagnach. Pokłosiem tego jest moja praca doktorska dotycząca ekologii Aldrovanda vesiculosa – rośliny mięsożernej, rzadkiej i ginącej w skali Europy i świata. A więc prawie od początku związany byłem z działem roślin wodnych i bagiennych, a w roku 1982 powierzono mi kierownictwo tego działu.

Co lubię w swojej pracy? Paradoksalnie, najbardziej chyba lubię to, że dano mi możliwość naprawiania swoich błędów. Mam tu na myśli przywracanie Naturze (restytucję) ginących gatunków wodnych i błotnych, do ustępowania których – pracując jako meliorant 30 lat wcześniej – niewątpliwie sam się trochę przyczyniłem.

Jak jsi se dostal k tak zajímavé práci? Co Tě osudově ovlivnilo, že jsi se začal zajímat o botaniku a jak jsi se dostal k vodním a bahenním rostlinám? Co se Ti na práci nejvíce líbí a přitahuje?
Pocházím ze severo-východního Polska (na rozhraní Podleského vojvodství s Pojezeřím Augustovsko-Suvalským), takže vodu a bažiny mám tak nějak v krvi. Moje první práce souvisela s vysušováním bažin a zemědělských polí (středoškolské vzdělání obor meliorace).

(Poznámka překladatelů: meliorace znamená zlepšování kvality zemědělské půdy, v tomto případě především odvodňováním).

Po dvou letech práce jsem se dostal na vojnu, kde – jako člověk "obeznámený s vodou" – jsem zůstal 2 roky hasičem…

Níže je objasnění jak se to stalo.
Ve vojenské jednotce mezi mnou (Já) a seržantem (S) přijímajícím brance se odehrává dialog:

S: Vzdělání?
Já: Střední, technik meliorací.
S: To je něco s vodou?
Já: Ano.
S: Protipožární jednotka!

Protože matematika a fyzika nebyly moje nejoblíbenější předměty, tak jsem po vojenské službě začal se studiem oboru, kde tyto předměty nebyly podstatné. Naopak byly důležité biologie a zvláště ochrana prostředí. Po ukončení studií, v roce 1979 jsem začal pracovat ve Wroclavské botanické zahradě. Počátek 80. let, to byla doba, ve které naše zahrada, jako jedna z mnoha institucí realizovala široký vládní program spojený s vzácnými a vymírajícími druhy rostlin, jako odpověď na Bernskou úmluvu z roku 1979. Jako "mladý a ambiciózní" člověk, "obeznámený s vodou a bažinami", jsem zkoumal druhy vyskytující se v obtížně dostupných místech v bažinách a v jezerech ležících v bažinách. Výsledkem toho byla moje disertační práce týkající se ekologie Aldrovanda vesiculosa - aldrovandka měchýřkatá - masožravé rostliny, vzácné a vymírající v Evropě i ve světě. Takže od začátku jsem byl svázaný s vodními a bahenními rostlinami, v roce 1982 jsem byl pověřen vedením tohoto oddělení v naší zahradě.

Co mám rád na své práci? Paradoxně mám asi nejvíc rád to, že mám možnost opravovat své chyby. Mám na mysli navracení přírodě vymírající druhy vodních a bahenních rostlin, k jejichž vymírání –jsem se i já sám před 30ti lety v roli melioranta určitě trochu přičinil.

6/26 Czy jesteś zaangażowany w ochronę rzadkich siedlisk roślin wodnych i bagiennych w Polsce lub gdzieś indziej?
Tak. Pierwszą moją tego typu pracą była restytucja aldrowandy pęcherzykowatej w Polsce wykonywana w latach 1992-1998. Tak na marginesie: poznałem wówczas m.in. doktora Lubomira Adamca – pracownika Instytutu Botaniki Czeskiej Akademii Nauk w Trzeboniu, z którym przyjaźnię się do dzisiaj. Jest to doskonały fachowiec zajmujący się fizjologią roślin mięsożernych, który równolegle analogiczną pracę realizował w Czechach i z którym w dalszym ciągu współpracuję w zakresie biologii i restytucji roślin ginących.

W ostatnich kilku latach realizowałem podobne programy, tj. restytucję w Polsce południowo-zachodniej Caldesia parnassifolia, Marsilea quadrifolia, Gladiolus paluster i Schoenoplectus mucronatus oraz na Dolnym Śląsku restytucję Luronium natans. W odniesieniu do Gladiolus paluster i Caldesia parnassifolia prace te będą kontynuowane na pozostałych obszarach Polski. Wszystkie te gatunki w Polsce i w krajach sąsiednich znajdują się czerwonej liście gatunków ginących, a trzy z nich objęte są Konwencją Berneńską.

Marzyła się dla mnie restytucja Caldesia parnassifolia w skali Europy; próbowałem zainteresować tym tematem kilka osób z krajów, w których ona wyginęła lub są jej pojedyncze stanowiska – niestety jak dotąd bezskutecznie. W pracach nad biologią tego gatunku wspomaga mnie dr Adamec.

W planach mam jeszcze inne, równie rzadkie gatunki. Czy uda mi się zrealizować te plany? Zobaczymy.

Podílíš se na práci při ochranně vzácných lokalit vodních a mokřadních rostlin v Polsku nebo někde jinde?
Ano. Moje první práce tohoto typu bylo navracení do přírody aldrovandky měchýřkaté v Polsku vykonané v letech 1992 – 1998. Mimochodem, tehdy jsem se seznámil mimo jiné s RNDr. Lubomírem Adamcem, CSc. – pracovníkem Botanického ústavu Akademie věd České republiky, v.v.i. v Třeboni, se kterým se přátelíme dodnes. Je to vynikající odborník zabývající se fyziologií masožravých rostlin, který současně stejnou práci realizoval v Čechách a se kterým nadále spolupracuji v oboru biologie a navracení chráněných a vymírajících rostlin.

V několika posledních letech jsem realizoval podobné programy, tzn. navracení rostlin Caldesia parnassifolia, Marseilea quadrifolia (marsilka čtyřlistá), Gladiolus paluster (mečík bahenní) a Schoenoplectus mucronatus (skřípinec končistý) do přírody v severo-západním Polsku, a v Dolním Slezsku navracení Luronium natans (žabníček vzplývavý). Ve vztahu ke Gladiolus paluster a Caldesia parnassifolia budou práce pokračovat ve zbylých částech Polska. Všechny tyto druhy se v Polsku a sousedních zemích nacházejí v Červené knize ohrožených ohrožených druhů a tři z nich jsou obsaženy v Bernské úmluvě. Snil jsem o navracení Caldesia parnassifolia v evropském měřítku, pokoušel jsem se zaujmout tímto tématem několik osob ze zemí, kde již vyhynula nebo zbyla jen poslední místa, bohužel neúspěšně. S vědeckou prací o biologii tohoto druhu mi pomáhal dr. Adamec. V plánech do budoucna mám ještě další, rovněž ohrožené druhy. Povede se mi realizovat tyto plány? Uvidíme.